Verslagen van HVS Activiteiten

Activiteit: Lezing 'Monumentale bomen in en rond Steenderen'
door:        Harry Sesink en Martin Nieuwenhuis
Datum:     18 november 2024

Een lezing bij de HVS over een onderwerp dicht bij huis doet het altijd goed. Zo ook de lezing over 'Monumentale bomen in en rond Steenderen' van afgelopen maandagavond. Ruim 70 toehoorders waren deze avond aanwezig om het verhaal van Martin Nieuwenhuis en Harry Sesink aan te horen. Beide heren, actief bij HSL (Het Steenders Landschap), hadden zich terdege voorbereid door voorafgaand veel bomen 'te bezoeken' en er een plaatje van te maken om hun verhaal aan op te hangen.

 

 

 

In elke kern en buurt van de oude gemeente zijn bomen met een historie te vinden, waarvan een aantal als monumentaal zijn aangemerkt.
Het was, zo vertelde een van de toehoorders, vooral ook erg interessant om te horen wat de achtergrond van een boom is. Zo staat er in Bronkhorst voor het 'Wapen van Bronkhorst' een Wilhelminaboom uit 1898 en iets verderop een oranjeboom, geplant ter gelegenheid van de 50ste verjaardag van Koninging Beatrix. Voor boerderijen staan vaak leilindes die dienden als beschutting. In de velden vind je singels van wilgen en struikgewas, deels natuurlijk en deels aangelegd. Van die laatste zijn er in ruilverkavelingstijd helaas veel verdwenen.
Ook vandaag staan bijzondere bomen en beplantingen onder druk, intensieve landbouw en veeteelt, dorpsuitbreidingen en infrastructurele projecten, verhoogde eisen van veiligheid en aansprakelijkheid zijn factoren die spelen in onze moderne maatschappij. HSL spant zich in, samen met eigenaren en gemeente, te behouden wat mogelijk is. Soms kan een boom worden gekandelabeerd (heel ver teruggesnoeid), om zijn leven te verlengen. Op de website van de vereniging http://www.hetsteenderslandschap.nl/ vind u meer informatie over wat de HSL zoal onderneemt.
De sprekers kregen aan het eind van hun verhaal een groot applaus en als dank een aantekenboekje van houtvrij (!) papier overhandigd. De bladzijden van het notitieboekje zijn met een bijgevoegde speciale pen te beschrijven. Zijn de aantekeningen verwerkt, dan kunnen die met een vochtig doekje worden gewist en is de van steenpapier gemaakte bladzijde tot wel 500 keer opnieuw te gebruiken.

Activiteit: Lezing 'Post In De Bus'
door:        Jeffrey Koerhuis
Datum:     21 oktober 2024

Voor ongeveer 30 aanwezigen presenteerde Jeffrey Koerhuis in een bevlogen stijl de ontwikkeling van de post in het algemeen en de post in Nederland in het bijzonder. Van de tijd dat de Romeinen hun rijk uitbreidden en communicatie tot in alle uithoeken, ook Nederland, nodig hadden om dat rijk te besturen tot de PostNL van nu werd het vervoer, verdelen en bezorgen van (brief)post door hem voorgedragen. Ups en downs tijdens oorlogen, veranderende infrastructuren tot en met de hedendaagse automatisering in de wereld, die briefpost steeds meer naar de achtergrond drukt, zijn redenen waarom er meer en meer op postdiensten werd bezuinigd. Lees de huidige berichtgeving er ook maar op na.
Waar postdiensten van oorsprong staatsbedrijven waren, naar voorbeeld van de Romeinse 'Cursus Publicus', werden deze op zeker moment onder druk van o.a. kostenbesparingen geprivatiseerd. 'Koninklijke PostNL' is zo in 2011 ontstaan via een lange weg van 'posterijen' in 1799, vanaf 1928 het 'Staatsbedrijf der Posterijen en Telegrafie', de 'PTT', de 'Koninklijke PTT Nederland NV' (KPN), 'TNT Post' en de 'TPG'groep. Dat alles in een overzicht van 225 jaar 'Nederlandse Posterijen'.
Jeffrey heeft niet alleen een goed verhaal, hij is ook verzamelaar van alles wat met het 'Staatsbedrijf der PTT' heeft te maken. Een expositie van zijn verzameling is nog t/m 3 november 2024 in 'Streekmuseum De Roode Tooren' in Doesburg te bekijken: https://deroodetooren.nl/expositie/post-in-de-bus/

Activiteit: Excursie naar 'De Nijenbeek'
Datum:     24 september 2024

14 HVS-leden hadden zich opgegeven om de ruïne van 'De Nijenbeek' op het landgoed 'De Poll' te bezoeken. Zij kregen er een rondleiding door gids Jan Schurink. De ruïne is een indrukwekkend overblijfsel uit het verleden, gelegen aan de oever van de Voorsterbeek, een oude arm van de IJssel. Dit kasteel met voorburcht heeft een tumultueuze geschiedenis die teruggaat tot de 13e eeuw. Het kasteel heeft verschillende eigenaren gekend; van de 16e eeuw tot de 19e eeuw werd erin gewoond. 'De Nijenbeek' heeft door de eeuwen heen te maken gehad met oorlogen en verwoestingen. 
Na de inleiding door gids Jan staken de bezoekers de brug over de Voorsterbeek over om terecht te komen bij de ruïne. Met de uitleg van Jan werden de contouren van de burcht enigszins zichtbaar. Via steile trappetjes met smalle treden, meer verdikte stangen, ging men de donjon (middeleeuwse versterkte woontoren) binnen. Daar werd de robuuste bouw met muren van zo’n 1,8 meter dik zichtbaar.
Een uitgebreid verhaal van wat Jan Schurink allemaal heeft verteld is te lezen in deze .pdf: Verslag van de excursie naar De Nijenbeek.pdf

Meer foto's van de excursie in ons fotoalbum: Foto's van activiteiten.

Margo van Steen

Activiteit: Lezing 'Sporen van slavernijverleden in Gelderland'
                 Else Gootjes
Datum:     22 januari 2024

Het had niet veel gescheeld of de lezing
'Sporen van Slavernijverleden in Gelderland' was niet doorgegaan: spreker Aschwin Drost, als onderzoeker betrokken bij dit project van Erfgoed Gelderland, was geveld door corona. Projectleider Else Gootjes bood aan zijn plaats in te nemen.

Vanaf 1600 breidde de handel vanuit de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden zich uit over de wereldzeeën. Met hun bewapende schepen waren de Verenigde Oost Compagnie (VOC) en de West Indische Compagnie (WIC) betrokken bij de 80-jarige oorlog tegen Spanje. Daarbij werden vijandelijke schepen, ook schepen met slaafgemaakten aan boord, gekaapt.

In de achttiende en negentiende eeuw investeerden rijke kooplieden in de Republiek in plantages in de koloniën, zowel in Nederlands-Indië als in Suriname. De lijst met Gelderse woonplaatsen van slaveneigenaren, die na afschaffing van de slavernij in 1863 werden gecompenseerd voor het verlies van de mensen die zij tot dan toe tot hun bezit rekenden, is lang. Een van de ons meest aansprekende namen zal die van de familie Ver Huell (Doesburg) zijn; zij bezaten een muskaatnoten- plantage in Suriname. Ook die van de kastelen De Wildenborch en Enghuizen zullen tot de verbeelding spreken.

Aschwin had voor zijn lezing aantekeningen voor Else achtergelaten: "Lokaal kunnen testamenten ook tot aardig de (ontwikkeling van) indirecte verbondenheid tussen Nederland-Gelderland-Achterhoek-Steenderen en de koloniale wereld laten zien. Het is interessant om binnen testamenten te kijken naar aan de koloniën en slavernij gerelateerde boedel: bijvoorbeeld koffie- en thee apparaten, kannen en potten voor koffie, suiker en thee; servies en meubilair (bijvoorbeeld gemaakt van tropische houtsoorten), etc. Hierin is vaak duidelijk een trend te zien: vanaf ca. 1600 al te vinden in testamenten van de rijkste en adellijke families, later in de 17e en 18e eeuw ook de gegoede (bestuurs)families (plus mensen die vanuit de koloniën terugkeerden/zich hier vestigden) en vanaf 18e en 19e eeuw ook de andere inwoners. De ontwikkeling in de toenemende toegankelijkheid van koloniale producten is tot in de laagste bevolkingsgroepen te volgen."

Else zette hem in haar presentatie in de schijnwerpers: Anton de Kom, een Surinaamse anti-koloniale schrijver en nationalist. Hij is vooral bekend om zijn boek 'Wij slaven van Suriname' (1934), een aanklacht tegen het Nederlandse kolonialisme in Suriname.

De Kom richtte in Paramaribo een plek in waar arbeiders, met name de 'nieuwe' slaven die na de afschaffing van de slavernij in 1863 in een systeem van contractarbeid waren beland, terecht konden voor advies over hun rechten. Hij hielp hen met het opstellen van contracten, het indienen van klachten en het verdedigen van hun belangen tegenover de koloniale autoriteiten en plantage-eigenaren.

Else presenteerde ook Cupido, slaaf gemaakt aan de kust van West-Afrika, en Guan Anthony Sideron, in slavernij geboren op Curaçao. Beide jongens werden als relatiegeschenk van vermoedelijk de West-Indische Compagnie aan stadhouder Willem V gegeven.

Hun belangrijkste taak was niet om de vorst te vermaken – zoals in Frankrijk normaal was -, maar om het aanzien van de regering te vergroten. Ze werden veelvuldig ingezet bij parades en entourages van het stadhouderlijk hof.

Een van de aanwezigen, Henny Hoogerheijde, merkte op dat het onderzoek zich kennelijk richtte op het slavernijverleden in Suriname. Haar voorouders zijn afkomstig uit de Indische Archipel, de familiegeschiedenis heeft zij tot aan 1500/1600 in kaart weten te brengen. Zodoende kent zij de verhalen over het lijden onder de slavernij op de eilanden.
Else kon niet anders dan toegeven dat zij gelijk had en dat een dergelijk onderzoek een aanvulling zou zijn op het huidige.
Een aanvulling van mijn kant:

https://geschiedenismagazine.nl/de-onbekende-slavernij-in-oost-indië.

Aschwin Drost had voor zijn lezing een aantal wetenswaardigheden verzameld:
- een trouwakte van Maria Wilhelmina Gijsbertina van Zadelhoff (1823-1900)
- een pachtcontract Jan Jansen van Steenderen
  (een link in document 'Aantekeningen Aschwin Drost' verwijst hier naar)
- en losse aantekeningen voor lokaal onderzoek.
Ik wil ze u niet onthouden, de afbeeldingen waarnaar in de tekst wordt verwezen, heb ik jammer genoeg niet mogen ontvangen. In het bijgevoegde pdf-bestand kunt u het e.e.a. lezen: Aantekeningen Aschwin Drost

Als afsluiting een quote van Valika Terry Smeulders, geboren in Willemstad (Curaçao), wetenschapper, curator en van 2017 tot 2020 conservator bij het Rijksmuseum, Amsterdam.
"Ik vind schaamte en schuld totaal niet nodig. Dit gebeurde honderden jaren geleden. Niemand die nu leeft, heeft daar direct verantwoordelijkheid voor. Maar waar je wel verantwoordelijkheid voor hebt, is je te informeren over wat zich heeft afgespeeld. Omdat het voor de samenleving wel belangrijk is. Je kunt niet de glorieuze kant van de geschiedenis vieren zonder dat je er rekenschap van geeft dat die niet voor alle mensen gold. Ik zou willen dat de bezoeker het tot zich neemt, empathie heeft en weet dat er meerdere kanten zijn."

Margo van Steen

Verslagen van activiteiten (2023) Verslagen van activiteiten (2022)
Verslagen van activiteiten (2020) Verslagen van activiteiten (2019)